Bilimin gelişmesini teşvik etmek amacıyla her sene takdim edilen Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası, bir yıl fen, mühendislik ve tıp; takip eden yıl ise iktisadi, idari, sosyal, insani bilimler ve hukuk alanlarına odaklanıyor ve evrensel bilgi birikimine üst düzey katkıda bulunmuş 50 yaşını aşmamış bilim insanlarına veriliyor.

Madalyanın bu yılki sahibi Prof. Dr. Ayşe Zarakol, tarihsel sosyoloji ve uluslararası ilişkiler alanlarının kesişiminde yer alan ve uluslararası sistemde Doğu-Batı ilişkileri, dünya düzen(ler)inin tarihi ve geleceği, modernite ve egemenlik konularındaki kavramsallaştırmaları, yükselen ve gerileyen güçler ve karşılaştırmalı bakış açısıyla Türkiye siyaseti konularına odaklandığı araştırmaları ile insani bilimlere sağladığı yenilikçi ve bütünsel olağanüstü katkıları nedeniyle madalyaya layık görüldü.

Koç Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Metin Sitti’nin başkanlığını üstlendiği seçici kurulda, Prof. Dr. Reşat Kasaba (Washington Üniversitesi), Prof. Dr. Filiz Garip (Princeton Üniversitesi), Prof. Dr. Nebi Sümer (Sabancı Üniversitesi) ve Prof. Dr. Seyla Benhabib (Yale Üniversitesi) görev aldı. 28 Kasım tarihinde düzenlenen törende madalyayı Prof. Dr. Ayşe Zarakol’a Koç Üniversitesi Mütevelli Heyeti Onursal Başkanı Rahmi M. Koç takdim etti.

Prof. Dr. Metin Sitti: “Bu yılki Madalya sahibimiz, ‘Neden olmasın?’ sorusunu sormaktan çekinmeyen olağanüstü başarılı bir bilim insanı”

Törende konuşan Koç Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Metin Sitti, Ayşe Zarakol’un kimsenin sormaya cesaret edemediği sorularla, insani bilimlerin odağında yer alan bazı konularda bambaşka cevaplar arayan, devrimci bir bakış açısıyla tarihe ve günümüze bakmamızı sağlayan çalışmalarının gerçekten en büyük övgüyü hak ettiğini belirtti. “Cumhuriyetimizin yeni yüzyılında birçok heyecanı barındıran bir dönemin arifesinde” olduğumuzu söyleyen Prof. Dr. Metin Sitti bilimin, “dünyada yaşanan tüm zorluklara rağmen her zamanki gibi ilerlemeye devam edeceğine” vurgu yaptı. Prof. Dr. Metin Sitti, sözlerini şöyle sürdürdü: “Artık buluşların da yeni teknolojiler ve hızlı iş birlikleri, yapay zekâ gibi araçlar sayesinde baş döndürücü bir hıza ulaştığı bu yüzyılda biz de Koç Üniversitesi olarak önemli bir eşiği geçmenin arifesindeyiz. Güçlü altyapımız, Vehbi Koç Vakfımızın cömert desteği, alanında öncü akademik kadromuz, ehil idari ekiplerimiz ve çok parlak öğrencilerimiz ile sınırlarımızın dışına çıkmamamız için hiçbir neden, engel göremiyorum.”

Koç Üniversitesi’nin kurulduğu ilk yıllardan bu yana “Cumhuriyetin istediği düşüncede, bilgide, sağlıkta güçlü ve yüksek karakterli genç insanları yetiştirmeyi birincil vazifesi” saydığını belirten Prof. Dr. Metin Sitti, “Benim de en temel misyonum bu kurumun geleceğin liderlerini yetiştirmesini sağlamak olacaktır.” Dedi. Ülkemizin bilimin çok farklı alanlarında ve toplumsal hayatta ülkemizi ve dünyayı ileriye götürecek çalışmalar yapan, bu çalışmaları yaparken kendi hayallerinin peşinden giden, özgür ve özgün düşünebilen gençlere ihtiyacı olduğunu söyleyen Koç Üniversitesi Rektörü, “Biz bunu başarabildiğimiz noktada kuşkusuz ülkemizin önünde çok büyük fırsat kapıları açılacak.” Dedi.

Prof. Dr. Metin Sitti, bilime ve bilimsel çalışmalara verdiği olağanüstü destek nedeniyle Koç Üniversitesi Onursal Başkanı Rahmi Koç’a teşekkür etti. “Bu vesile ile adını verdiğimiz bu Madalyanın hamisi sayın Rahmi Koç’a buradan teşekkürlerimi sunmak isterim.” Diyen Koç Üniversitesi Rektörü, “23 yıl boyunca Mütevelli Heyet Başkanı ve sonraki senelerde Şeref Başkanımız olarak Üniversitemize sağladığı maddi, manevi desteği çok büyük ve bize olan sevgisini, bize olan güvenini ve desteğini her daim hissediyoruz; yanımızda olduğunu her zaman biliyoruz.” Dedi.

Prof. Dr. Zarakol: “Cumhuriyetin 100. Yılında aldığım bu ödül beni daha da motive edecek”

Araştırmalarında dünya düzen(ler)inin tarihi ve geleceği, modernite ve egemenlik konularındaki kavramsallaştırmaları gibi konulara odaklanan Prof. Dr. Ayşe Zarakol törende yaptığı konuşmada, “Türkiye’den aldığım bu ödül benim için çok kıymetli. Özellikle Cumhuriyet’in yüzüncü yılında almış olmak çok güzel bir duygu ve beni bundan sonraki uluslararası çalışmalarımda daha da motive edecek” dedi.

“Uluslararası ilişkiler tarihi hep Avrupa merkezli anlatılıyor”

Törende yaptığı konuşmasında Profesör Zarakol çalışmalarıyla ilgili şu bilgileri paylaştı: “Uluslararası ilişkiler tarihi hep Avrupa merkezli ve 17. Yüzyıldan başlatılarak anlatılıyor. ABD’de ders görürken anlatılan şeyler bana bir noktada hep eksik ya da yanlış geliyordu. Tezimi bunun üzerine şekillendirdim. Anlattığım şeyin doğru olduğunu göstermek için başka örnekler de eklemek istedim; Türkiye, Rusya, Japonya karşılaştırması böylece ortaya çıktı. O sırada ABD’de sosyoloji kullanarak, tarih kullanarak üç ülkeyi karşılaştıran örnekler çok fazla değildi.”

“Çalışmalarımın devam olan ikinci kitabım Before the West: the Rise and Fall of Eastern World Orders (Batı Öncesi: Doğu Dünya Düzeninin Yükselişi ve Çöküşü) başlığını taşıyor. Kitap çok sınırlı bir tarih üzerinden açıklama yapıldığına, aslında çok daha geniş bir uluslararası ilişkiler tarihinin mevcut olduğuna odaklanıyor. Bu sebeple çok daha geriden, 13. Yüzyıldan başlayan kitap, haliyle hikâyeyi o dönemin büyük güçlerinin coğrafyası olan Asya’dan, Avrasya’dan itibaren ele alıyor.”

Prof. Dr. Zarakol, sözlerini şöyle sürdürdü: “Yakın zamana kadar düzenin sürekli büyüdüğü, genişlediği sonunda bütün dünyayı kaplayacağı ve orada tarihin biteceği konuşuluyordu. Uluslararası liberal düzen krize girene kadar zannedilen şey herkesin katılmasıyla bu düzenin tamamen küreselleşeceğiydi – sonrasına ise ‘end of history’ deniyordu. 90’ların yaygın düşüncesi buydu. Çünkü 17. yüzyıldan yakın zamana kadar olan bu hikâye, düzenin genişleyip sadece içindeki büyük güçlerin değişeceğine dair bir hikâyeydi. Ama işin içine Avrasya’yı da katıp daha önce orada var olan uluslararası düzenlere bakarsanız uluslararası düzenin illa büyümesi gerekmediğini, bazen çökebileceğini, kaybolabileceğini, unutulabileceğini de görüyorsunuz. O karşılaştırmadan öğrenebileceğimiz şeyler var.”

Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası’na layık görülen bilim insanları:

2023      Prof. Dr. Ayşe Zarakol
2022      Prof. Dr. Bilge Yıldız
2021      Prof. Dr. Ali Hortaçsu
2020      Prof. Dr. Hatice Altuğ
2019      Prof. Dr. Filiz Garip
2018      Prof. Dr. Metin Sitti
2017      Prof. Dr. Daron Acemoğlu
2016      Prof. Dr. Aydoğan Özcan

ABD’nin Vermont eyaletinde Middlebury College’da siyaset bilimi ve klasik çalışmalar alanında lisans eğitimi alan Ayşe Zarakol aynı alanda yüksek lisans ve doktora eğitimini Wisconsin-Madison Üniversitesi’nde tamamladı. Profesör Zarakol, 2013 yılından bu yana Cambridge Üniversitesi’nde Uluslararası İlişkiler profesörü ve Emmanuel College’da Siyaset Bilimi araştırmacısı olarak görev yapıyor.

Profesör Zarakol, yakın zamanda tarihsel düzensizlik dönemlerini günümüzle karşılaştırmalı olarak incelemek üzere bir araya gelen bir grup uluslararası ilişkiler akademisyeni ve tarihçiden oluşan bir ekibi yönetmek üzere British Academy tarafından verilen iki yıllık Knowledge Frontiers Grant desteğini kazandı. Bu proje, Pathways from Disorder to Order: Where History Meets Theory (Düzensizlikten Düzene Giden Yollar: Tarihin Teoriyle Buluşması) adını taşıyor. Araştırmaları British Academy’nin yanı sıra, bir dizi başka fon kuruluşu ve meslek birliği tarafından da takdir edilmiş olan Profesör Zarakol, Dış İlişkiler Konseyi (ABD), Norveç Nobel Enstitüsü ve Avrupa Araştırma Konseyi tarafından finanse edilen burslara sahiptir. Kariyeri boyunca ABD Kongre Araştırma Servisi, Kopenhag Üniversitesi, Avustralya Ulusal Üniversitesi, Queensland Üniversitesi, Avrupa Koleji (Natolin), Tel Aviv Üniversitesi, Washington & Lee Üniversitesi ve Berlin Özgür Üniversitesi’nde misafir araştırmacı olarak da görev yapan Zarakol, çok sayıda derginin yayın kurulunda ve çeşitli uluslararası finansmanlı proje ve araştırma merkezinin danışma kurulunda yer alıyor. Halen uluslararası ilişkiler alanında önde gelen bir dergi olan International Organization‘ın iki yardımcı editöründen biridir. Profesör Zarakol, Rusya ve Avrasya’da araştırma ve güvenlik konularında yeni politika yaklaşımları geliştiren Carnegie destekli PONARS Eurasia uluslararası akademik ağının üyesidir. Akademik yazılarının yanı sıra, politika notları, kitap bölümleri, kitap incelemeleri ve genel okurlar için (London Review of Books ve Foreign Policy gibi yayınlarda) kısa yazılar yazan Profesör Zarakol, Financial Times veya CNN gibi uluslararası haber mecralarında yorumcu olarak yer alıyor.

Yayınları arasında 2011 yılında Cambridge University Press’ten çıkan After Defeat: How the East Learned to Live with the West yer alıyor. Bu kitabında Profesör Zarakol, uluslararası stigmatizasyon ve Batılı olmayan mağlup güçlerin (Birinci Dünya Savaşı sonrası Türkiye, İkinci Dünya Savaşı sonrası Japonya ve Soğuk Savaş sonrası Rusya) uluslararası sisteme entegrasyonunu ele alıyor. Kitap 2012’de Yenilgiden Sonra: Doğu Batı ile Yaşamayı Nasıl Öğrendi adıyla Türkçe olarak Koç Üniversitesi Yayınları tarafından da yayımlandı ve 2019’da ikinci baskısını yapıldı. Profesör Zarakol’u akademinin dışına çıkarıp kitlelerle buluşmasını sağlayan kitapta Türkiye, Japonya ve Rusya’nın Batı ile ilişkileri derinlemesine ve karşılaştırmalı olarak inceleniyor; bu ülkelerin uluslararası sisteme entegrasyonu irdeleniyor. Profesör Zarakol’un Avrasya odaklı uluslararası ilişkiler için alternatif bir küresel tarih öneren en son kitabı Before the West: The Rise and Fall of Eastern World Orders ise Mart 2022’de Cambridge University Press tarafından yayımlandı. Profesör Zarakol, bu kitabında Avrasya’ya odaklanarak egemenlik, düzen ve gerilemeyi daha küresel bir perspektiften yeniden teorize ediyor. Before the West, Sosyal Bilimler Tarihi Derneği’nin (Social Science History Association) 2023 Allan Sharlin En İyi Kitap Ödülü’nü, Uluslararası Çalışmalar Derneği Kuzey Doğu Bölümü’nün 2023 Yale Ferguson En İyi Kitap Ödülü’nü ve Uluslararası Çalışmalar Derneği Tarih Bölümü’nün Guicciardini En İyi Kitap Ödülü’nü kazandı. Kitap aynı zamanda Uluslararası Çalışmalar Derneği Teori Bölümü’nün 2023 Kitap Ödülü komitesinden bir mansiyon (ikincilik) ve Amerikan Siyaset Bilimi Derneği Jervis-Schroeder Kitap Ödülü’nde mansiyon aldı.

Profesör Zarakol’un öne çıkan diğer bir çalışması ise, 2013 ve 2017 yılları arasındahazırlıkları süren Hierarchies in World Politics adlı kitap. Profesör Zarakol, 2017 yılında Cambridge University Press’ten çıkan ve 2019 yılında Uluslararası Çalışmalar Derneği’nin (ISA) En İyi Kitap Editörlüğü Ödülü’nde ikinci olan kitabı yayıma hazırlayan uluslararası ekibin başında yer aldı.

Profesör Zarakol ayrıca, çoğu American Political Science Review, International Organization ve International Affairs gibi uluslararası ilişkiler ve siyaset bilimi alanlarının önde gelen akademik dergilerinde olmak üzere altmıştan fazla makale yayımladı.